Blog 12. Jos van der Schot: Nieuwe normaal
Als ik nadenk wat er in het afgelopen jaar en de explosie van #MeToo-meldingen is gebeurd dan denk ik vooral aan de vorming van een nieuwe normaal. Geweld tegen vrouwen is niet normaal. Machtsmisbruik is niet normaal. Het vragen van ‘seksuele diensten’ voor het verlenen van een ‘gunst’ is niet normaal, zeker niet als er sprake is van een afhankelijke relatie. Kortom, waar de deksels van beerputten lang gesloten bleven, omdat melden van misstanden meestal alleen de slachtoffers schade toebracht, zijn veel van die putten het afgelopen jaar geopend. En wie nog een beerput heeft, doet er goed aan deze grondig schoon te maken, voor ook deze misstanden geopenbaard zullen worden. Het is aan iedereen, vooral ook mannen, om misstanden aan het licht te brengen en te voorkomen.
Ik wacht inmiddels met spanning op de rechtszaken die op het punt van beginnen staan en dan niet alleen die tegen Harvey Weinstein. Wetten leggen vast wat mensen normaal vinden en zorgen ervoor dat mensen die zich niet aan deze normen houden daarvoor ter verantwoording kunnen worden geroepen. Juristen noemen wetgeving ook wel de gestolde werkelijkheid, die de maatschappelijke ontwikkelingen volgt en weeffouten in de rechtsbescherming moet herstellen. Rechtszaken bevestigen vervolgens die werkelijkheid.
De praktijk
“De wet is er niet voor de vrouw”, luidde de kop boven een artikel in Trouw van 6 november. Het ging over huiselijk geweld in Rusland, waar 20% van de vrouwen door haar man wordt mishandeld. Hoeveel anders is dit in Nederland? Een paar cijfers. Jaarlijks zijn er ongeveer 200.000 slachtoffers van ernstig huiselijk geweld. Daarmee is het de meest omvangrijke vorm van geweld in onze samenleving. Van de totale Nederlandse bevolking tussen de 18 en 70 jaar, is 45 procent ooit slachtoffer geweest van enige vorm van fysiek, seksueel of psychisch geweld in huiselijke kring. Elk jaar zijn er tussen de 120 en 150 dodelijke slachtoffers (60-75 vrouwen, 25 mannen, 40-50 kinderen). 51 procent van de vrouwen die om het leven worden gebracht, wordt gedood door een (ex-)partner. Ieder jaar worden er ruim 63.000 gevallen van ernstig huiselijk geweld bij de politie gemeld. Dat is ongeveer een derde van het totale aantal gevallen. Kortom, ook in Nederland werkt de wet nog niet optimaal.
Waar huiselijk geweld meestal verstopt zit achter deuren, is een andere vorm van geweld veel zichtbaarder: straatintimidatie. In Rotterdam komen binnenkort twee mannen voor de rechter. Het zijn de eerste rechtszaken voor straatintimidatie, dat sinds een jaar strafbaar is in Rotterdam en Amsterdam. De waarde van deze strafzaak mag niet worden onderschat. In een tijd dat het debat vooral gaat over #MeToo, zwaar machtsmisbruik en seksueel geweld, is het een duidelijk signaal aan jongens en mannen dat sissen, nafluiten en -roepen, lastigvallen, uitschelden en nalopen geen simpele kwajongensstreken zijn. Het zijn serieuze inbreuken op (het gevoel van) veiligheid van de mensen die geïntimideerd worden.
Wie zich realiseert dat circa 53 procent van de vrouwen in Amsterdam te maken heeft gehad met verschillende vormen van straatintimidatie, weet dat dit geen klein bier is. Het is dan ook geen keuze tussen de aanpak van verkrachtingen, aanrandingen en mishandeling enerzijds en straatintimidatie anderzijds. Ze maken beide onderdeel uit van de verkrachtingscultuur waarin we leven. In de White Ribbon Campagne van vorig jaar vroegen mannen aandacht voor de piramide van geweld tegen vrouwen, waarin de harde vormen van seksisme, genderongelijkheid en geweld leunen op het bagatelliseren en goedpraten van kleedkamerpraat, ‘stoer’ gedrag en seksistische grappen.
De strijd tegen straatintimidatie gaat hand in hand met de #MeToo-beweging en dateert eveneens van lang geleden. Al in de jaren 1980 gingen vrouwen wereldwijd de straat op met de slogan ‘Take back the night’. In Nederland waren de Heksennachten legendarisch. De juridische aanpak van straatintimidatie zet nu een nieuwe norm, die past in de huidige samenleving. Dit biedt een stevigere basis aan mannen (en vrouwen) om het geweld tegen vrouwen en de verkrachtingscultuur te bestrijden.
