‘Lekker vrij’: de vragen die niet gesteld werden
Vrouwen voelen zich minder vaak vrij dan mannen, terwijl ze meestal evenveel vrije tijd hebben, aldus rapport ‘Lekker Vrij’ door het SCP in samenwerking met Atria . Het onderzoek inspireerde Opzij en Atria om een gelijknamig debat te organiseren. Claire Coumans was erbij en het viel haar op dat er een aantal belangrijke vragen niet gesteld werden.
Uitgenodigd op het debat waren sprekers als filosofe Stine Jensen, Saskia de Hoog (WomenInc) en sociologe Justine Ruitenberg. De zaal was gevuld met vrouwen die graag hun verhalen wilden delen. Dat lijkt voor de hand liggend: de avond ging immers over tijdsdruk bij vrouwen. Toch werden er door die focus aantal belangrijke vragen niet gesteld. Emancipator legt ze graag alsnog aan je voor. Dat vrouwen in hun vrije tijd – vrije tijd is volgens het SCP de tijd die je overhoudt nadat je gewerkt, gegeten, geslapen en gezorgd hebt – meer tijdsdruk ervaren dan mannen, ligt volgens het SCP-rapport onder andere aan het feit dat ze meer ‘emotiewerk’ doen. Denk hierbij aan het regelen van verjaardagscadeaus, ervoor zorgen dat dochterlief met twee mooie vlechten in naar school gaat of het doen van boodschappen voor een zieke vriend(in). Naast pragmatische punten zoals het regelen van tandartsafspraken en het doen van boodschappen, staan er bij vrouwen dus ook meer ‘emotionele’ puntjes op de to do-list, die ervoor dat hun gedachten nooit echt stil staan.
Is er een man in de zaal?
Er zijn de laatste jaren talloze onderzoeken die onderstrepen dat vrouwen het drukker hebben dan mannen, omdat ze naast hun betaalde arbeid meer uren per week bezig zijn met onbetaalde arbeid dan mannen. Trouwens, zoals Atria-directeur Renée Römkens opmerkte tijdens het debat: feministen vragen al sinds de jaren 70 om herwaardering van het onbetaalde werk van vrouwen. Ook al bestond de term emotiewerk toen nog niet.
Wat Emancipator betreft blijft het niet bij een herwaardering van vrouwelijk emotiewerk. Ook mannen zouden – van jongs af aan – al aangemoedigd moeten worden om zorgtaken en onbetaalde arbeid op zich te nemen. Een vraag die tijdens het debat niet gesteld werd, is waarom mannen al decennia lang minder tijd besteden aan emotiewerk. Het rapport ‘Lekker Vrij’ laat echter zien dat er bij werkende mannen ook een behoefte is om minder tijd te besteden aan betaalde arbeid: gemiddeld willen mannen twee uur per week minder werken. Twee uur die gebruikt kunnen worden om meer tijd met hun kinderen door te brengen of een zieke ouder te helpen.
Kan het zijn dat traditionele ideeën over werkende mannen en zorgende vrouwen deze mannen in de weg staan? Ideeën over mannen als kostwinnaars en vrouwen die nou eenmaal beter kunnen zorgen worden immers gestimuleerd op politiek niveau (denk aan het geringe vaderschapsverlof dat Nederlandse mannen kunnen opnemen), maar ook op een minder tastbaar, sociaal-maatschappelijk niveau (denk aan de marketing voor producten als luiers, speelgoed en andere kind-gerelateerde producten, die met name gericht is op moeders). Hebben mannen minder interesse en behoefte in emotiewerk? Of is het voor hen lastig om dit soort taken op zich te nemen? Persoonlijk had ik graag een aantal mannen hierover uitgehoord tijdens de debatavond.
Samen op zoek naar de nuance
Enkele vrouwen lieten tijdens het debat weten dat ze het moeilijk vinden om bepaalde taken echt los te laten. Vrouwen zitten nu eenmaal anders in elkaar dan mannen, werd door iemand gesteld. Dat kan natuurlijk wel wezen – er was geen bioloog of neuroloog in de zaal die hier iets zinnigs over kon zeggen – maar betekent dit dat we moeten vasthouden aan rigide tegenstellingen als man/vrouw – werk/zorg – ratio/emotie? Of is het interessanter en prettiger om te leven in een maatschappij waarin meerdere rollen sociaal geaccepteerd en politiek gefaciliteerd zijn?
Als onze ideeën over mannelijke en vrouwelijke eigenschappen en taken minder zwart/wit zijn, profiteren beiden seksen hiervan. Emancipatie is niet alleen een vrouwenzaak. Want hoewel we vaak spreken over emancipatie in termen van individuele keuzes die vrouwen maken, is het productiever om te erkennen dat we onze keuzes afstemmen op de keuzes van onze partners en onze sociale omgeving. Zo werken veel vrouwen deeltijd, omdat hun sociale omgeving dat van hun verwacht, ontdekte Justine Ruitenberg in haar promotieonderzoek. Andersom is het ook zo dat mannen de verantwoordelijkheid voelen om het brood op de plank te brengen, vulde de sociologe aan. Wellicht kan er dus alleen iets veranderen in de tijdsbesteding van vrouwen, als het ook mannen gemakkelijker wordt gemaakt om hun tijd op meer uiteenlopende manieren in te vullen. Het betaalde en onbetaalde werk dat we allemaal samen doen wordt er namelijk niet minder op, maar kan wel anders verdeeld worden. Daarbij hoeven we rolpatronen niet om te keren en te streven naar een wereld vol zorgende mannen en werkende vrouwen. Maar wat vrouwen wel en niet doen, wordt beïnvloedt door de wijze waarop mannen hun tijd besteden – en vice versa. Daarom zie ik bij een volgend debat graag ook een aantal mannen. Zodat we samen alle verschillende scenario’s kunnen verkennen.
Claire Coumans rondde een onderzoeksmaster ‘Gender & Ethnicity’ af en schreef haar masterscriptie over het Nederlandse emancipatiedebat. Ze is als vrijwilliger betrokken bij Emancipator en werkt daarnaast als communicatiemedewerker aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
