Blog 9. Walter Hoogerbeets: De strijd tegen het patriarchaat

Als je de buzz in de media mag geloven, was 2018 geen goed jaar. Een nieuwe lichting seksistische witte mannen leek niet weg te slaan van televisie en de voorpagina’s. Ze stoppen een oeroud conservatisme in een modern jasje en lokken onzekere jonge mannen met de belofte dat binnenkort de wereld weer om hen zal draaien. Het klinkt eng en het is eng. Maar toch ben ik voorzichtig optimistisch. Deze terugval is tijdelijk.

Een fantasierijke schrijver zou er een spannende saga van kunnen maken. De eeuwenlange strijd tegen Het Patriarchaat. Begon hij vandaag met schrijven, dan koos hij ongetwijfeld #MeToo als de grote veldslag. Of misschien begon zij wel bij #ZegHet, zoals er de afgelopen jaren veel geschreven is over de Eerste Wereldoorlog als opmaat naar de veel grotere Tweede Wereldoorlog. Bij succes van het boek zouden er wellicht prequels komen over de Suffragettes, Aletta Jacobs, de Dolle Mina’s. Duistere delen over de dagen waarin de fascisten vrouwen terug naar het aanrecht stuurden en als broedmachines voor nieuwe soldaten beschouwden.

Zo beschreven lijkt het een eindeloze strijd tussen goed en kwaad, die telkens heen en weer gaat. De episode over het jaar 2018 zou vertellen hoe het kwaad weer terrein wint. The Patriarchy Strikes Back. Een nieuwe duistere heerser staat op. Hij luistert naar de naam Jordan Peterson of Donald Trump. Jair Bolsonaro misschien. Of, als het boek zich in Nederland zou afspelen, Thierry Baudet.

Het is soms verleidelijk om een maatschappelijke strijd zo te zien. Zeker voor wie zelf meestrijdt: Wie voelt zich niet graag een held? Maar het is ook heel bedrieglijk. Het is niet overdreven om het patriarchaat, het patriarchale denken en hoe dit mensen programmeert als een groot kwaad te zien. Het richt vreselijke dingen aan, in de eerste plaats bij vrouwen en bij mensen die niet zomaar in een m/v-hokje passen. De strijd hiertegen is in veel gevallen zonder meer heroïsch.

En ook het idee dat het patriarchaat terugslaat en regelmatig terrein terugwint, komt niet uit de lucht vallen. Dat een Nederlandse universiteit bakken met geld uitgeeft om een paleoconservatief in te vliegen en hem onweersproken en feitenvrij zijn seksisme laat spuien, was een paar jaar geleden nog ondenkbaar.

Alleen, een sociale strijd is iets heel anders dan een militaire strijd. Er is niet een fysiek front dat heen en weer kan schuiven. Er zijn geen strategische industrieën die vernietigd kunnen worden of voorraden grondstoffen die uitgeput raken. Een sociale strijd gaat om hoe mensen denken, om hoe ze met elkaar omgaan, wat ze van elkaar verwachten. Het gaat er niet om dat de ene mens sterft en de andere leeft. Je wilt je tegenstander helemaal niet vernietigen, je wilt dat hij anders gaat denken.

De strijd tegen het patriarchale denken is geen oorlog, maar een evolutieproces van het denken. Een slecht idee dat het moet afleggen tegen een beter idee: Dat alle mensen gelijk en vrij zijn, en dat gender een feest van diversiteit moet zijn in plaats van een veel te krappe kooi.

En als ik vanuit die gedachte kijk, denk ik toch niet dat die nieuwe dark overlords aan de winnende hand zijn. Ja, ze richten heel veel schade aan. Ze injecteren een deel van de jonge mannen met nieuwe giftige mannelijkheid. Ze overtuigen hen dat vrouwen hun vijand zijn, dat een echte man agressief en ongenaakbaar is. De natuurlijke baas van het universum. En dat heeft vreselijke gevolgen. Dat maakt mensenlevens kapot, ook in de meest letterlijke zin.

Het lijkt geen eerlijke strijd. Wij, als moderne mannen die inzien tot welk leed die ideeën leiden, mannen die gendergelijkheid en gendervrijheid omarmen, komen niet zo gemakkelijk in de talkshows of op de voorpagina van de Volkskrant Magazine. Het boek van Jens lag niet in de etalage. Ik moest het bestellen, waarbij het nog even zoeken was naar een boekhandel waar het boek van Jordan Peterson niet in een grote stapel op tafel lag.

Maar wij hebben één enorm voordeel dat de nieuwe patriarchalen niet hebben. Gendergelijkheid werkt. Seksisme helpt je als man niet om beter met vrouwen door een deur te kunnen. Feminisme wel.

De meeste mannen lezen geen boeken over gender. Die kijken niet naar elke talkshow waarin Baudet mag schitteren. Die leven. Die proberen het in de praktijk te rooien met hun vrouw, hun dochters, hun collega’s. En daarbij zullen ze gemiddeld, als in een evolutionair proces, steeds vaker de dingen doen die goed werken en de dingen achterwege laten die alleen maar tot conflicten en andere ellende leiden. Want aan het eind van de dag wil de grote meerderheid van de mannen een prettig leven leiden met de mensen waar ze van houden, en zo weinig mogelijk gedonder met andere mensen.

Stopt dit geweld tegen vrouwen? Niet morgen. Niet volgende week, niet volgend jaar en ik vrees dat volgende eeuw de vrouwen die dan leven, er bij tijd en wijle nog steeds onder zullen lijden. Ingesleten patronen verdwijnen niet zomaar. De talloze vooroordelen over vrouwen en mannen zijn als een achter de boot slepend dreganker dat het proces eindeloos tergt en vertraagt. Maar vertragen is geen omdraaien. De grote onderstroom gaat door.

Ik ben ervan overtuigd dat mannen langzaam maar zeker aan het ontgiften zijn. Met ups en downs, soms traag en soms sneller. In die paar decennia die ik op aarde rondloop, heb ik gezien hoe mannen opener zijn geworden, elkaar een knuffel durven geven. Hoe jonge vaders in deeltijd zijn gaan werken, terwijl twintig jaar geleden iedereen nog zeker wist dat mannen een fulltimebaan wel een mooie manier vonden om zich aan hun gezin te onttrekken.

Ik heb zelf geen kinderen maar ik ken wel heel wat jonge vaders. Ik denk dat ik liever probeer om een biefstuk van een pitbull af te pakken dan de deeltijddag van een jonge vader.

Je hoort al deze mannen zelden. Ze komen niet in de talkshows, hun boeken staan niet in de toptien, ze worden niet ingevlogen vanuit Toronto. Maar ze zijn overal.

Daarom zie ik alle reden om stug door te gaan met strijd, met of zonder airplay. Ook de kleine dingen helpen, om de simpele reden dat ze werken. Een gesprek in de kroeg over het leven en de liefde, een goed voorbeeld geven op je werk, een verveelde blik als reactie op een seksistische grap. Een enthousiast verhaal bij de borrel over hoe bevrijdend het is om je vooroordelen los te laten.

We komen er. Ooit.