Blog 16. Jip Mars: “Die hele #metoo-discussie”
We zijn #metoo-moe maar tegelijkertijd onderschatten we nog altijd de enorme omvang van het probleem
Observatie: het woord ‘#metoo’, vaak gevolgd door ‘discussie’ of ‘beweging’, wordt bijna altijd voorafgegaan door ‘hele’. ‘Die hele #metoo-discussie’. (Dit geldt trouwens ook voor de zwartepietendiscussie, maar dat is een ander verhaal.) Zelfs op bijeenkomsten, debatten en in paneldiscussies met mensen die er hun werk van hebben gemaakt om seksueel geweld te voorkomen wordt het gebruikt.
Dat is niet zomaar een observatie: zo’n voorvoegsel bepaalt de lading van het woord. In dit geval: diskwalificeert de discussie, bagatelliseert het probleem, doet het af als gezeur. Die ‘hele’ discussie: daar sta ik boven, dat is wat geharrewar in de marge, ze doen maar. Dat ‘hele’ gedoe steeds, moet daar steeds zo veel aandacht voor zijn, is dat nu niet eens klaar? Mensen worden #metoo-moe – mooi woord wel.
Ik ben ook #metoo-moe, maar op een andere manier, en ik wou ook dat het klaar was. Maar het is nog lang niet klaar: uit een rapport van onderzoeksbureau Ipsos bleek vorige week nog dat in alle onderzochte Europese landen mensen enorm onderschatten hoe vaak seksuele intimidatie voorkomt. In Nederland heeft 73 procent van de vrouwen seksuele intimidatie meegemaakt, mannen schatten dat percentage op 38 procent, vrouwen nauwelijks hoger. Ondanks de vele aandacht voor #metoo weten mensen dus nog steeds niet hoe erg het eigenlijk is. Uit eerder onderzoek van Atria bleek al dat 45 procent van de Nederlandse vrouwen sinds haar vijftiende fysiek of seksueel geweld heeft meegemaakt, 20 procent heeft vóór haar vijftiende seksueel geweld meegemaakt en 10 procent van de Nederlandse vrouwen is verkracht.
Deze en andere statistieken zijn al decennia bekend en toch is iedereen elke keer weer verbaasd als er een nieuw onderzoek verschijnt. De cijfers blijven blijkbaar niet hangen. Misschien helpt het om ze even te vertalen naar je eigen omgeving: hoe veel vrouwen ken je? Hoe veel van hen zijn dus tegen hun wil aangeraakt, nageroepen, binnengedrongen? Je kent ze, maar je weet het niet.
Vrouwen praten er niet graag over, ik ook niet. Omdat het pijnlijk is om traumatiserende gebeurtenissen terug te halen, omdat het taboe is, omdat slachtoffers niet worden geloofd, worden gevictimblamed, geslutshamed: zo was het niet bedoeld, ze zal het wel verzonnen hebben, ze was dronken dus het was haar eigen schuld, wat deed ze daar alleen in het donker, ze had ook wel een erg kort rokje aan, en is zij eigenlijk niet veel te lelijk om aangerand te worden? Voor levensechte voorbeelden raad ik je aan te googlen op #WhyIDidntReport. Tegelijkertijd is het zo gewoon geworden dat we het niet meer benoemen. Het is zoals het weer, zoals een collega zei, je moet je er maar op kleden.
Dat is de kracht van #metoo: gesterkt door elkaars verhalen durfden vrouwen wél hun verhaal te doen. Hoewel het ook voor mij bijna vanzelfsprekend was dat ik en andere vrouwen allerlei ervaringen hebben was het ook voor mij tegelijk een schok en een geruststelling dat zo veel vrouwen met dezelfde verhalen rondlopen. Ik heb van verscheidene mannen in mijn omgeving gehoord dat ze verbaasd en geschokt waren door de verhalen van vrouwen om hen heen. Door die ene hashtag zijn er gesprekken gevoerd die anders het daglicht nooit hadden gezien en hebben veel mensen zich gerealiseerd dat het probleem veel groter is dan ze dachten.
Vervolgens werd die krachtige beweging, ik wil niet zeggen gekaapt, maar misschien toch, gekaapt door beroemde vrouwen die hun beroemde regisseurs, dirigenten en managers in de media ter verantwoording riepen. Logisch: voor de media zijn de alledaagse gevallen van alledaagse vrouwen niet interessant. Maar daardoor is de discussie weggetrokken van de dagelijkse realiteit en is het beeld ontstaan dat seksueel geweld enkel wordt gepleegd door beroemde, machtige, rijke mannen: De Ander. Een ander discours dat bijdraagt aan die ‘othering’ van het probleem is dat van de immigrant/vluchteling/allochtoon die ‘onze vrouwen’ komt verkrachten.
En dat is niet zo. Geweld en seksueel geweld tegen vrouwen vindt overal plaats, in alle lagen en doorsnedes van de samenleving. Sterker: daders zijn meestal een bekende van het slachtoffer, in 25 procent van de gevallen een partner of ex-partner. Er is maar één overeenkomstige factor: in negentig procent van de gevallen is de dader een man. Dat wil niet zeggen dat de meeste mannen daders zijn (!), maar de meeste mannen dragen wel bij aan het in stand blijven van het probleem.
Een van de (vele) bezwaren tegen het tegenwoordig veelvuldige gebruik van #metoo is dat alle incidenten op één grote hoop gegooid worden: handtastelijkheden vallen onder dezelfde noemer als verkrachting. Ik kan me erin vinden dat dat afdoet aan de ernst van verkrachting, maar punt is: het is ook een grote hoop. Van kleedkamerpraat en nafluiten tot verkrachting en moord: incidenten van (seksueel) geweld tegen vrouwen bevinden zich allemaal op hetzelfde spectrum en vinden allemaal plaats in dezelfde context. Op het oog onschuldige grapjes dragen bij aan een cultuur waarin het oké is om vrouwen na te roepen, lastig te vallen, aan te randen, te verkrachten.
Die hele grote hoop van alle verschillende incidenten zijn allemáál problematisch en we moeten ze allemaal zichtbaar en bespreekbaar maken en allemaal bestrijden. Dat betekent ook dat álle mannen kunnen bijdragen aan een begin van de oplossing. Spreek de mannen om je heen aan op hun gedrag, weiger mee te lachen om hun grappen. En geloof vrouwen. Er zijn zo veel redenen om ervaringen van seksueel geweld niet te delen, als iemand je in vertrouwen neemt is de kans bijzonder klein dat haar verhaal niet waar is.
* Ik schrijf steeds ‘zij’ en ‘haar’ als ik het over slachtoffers heb, maar mannen kunnen uiteraard ook slachtoffer zijn van seksueel geweld. Zonder aan de ernst daarvan te willen afdoen: (seksueel) geweld tegen vrouwen is een enorm, structureel probleem van epidemiologische omvang en hoewel mannelijke slachtoffers net zo veel aandacht verdienen gaat het me hier om de structurele aard van geweld tegen vrouwen. (#yesallwomen)
** De meeste cijfers zijn gebaseerd op dit onderzoek van Atria.