Accountability

We zeggen ons in te zetten voor emancipatie en sociale rechtvaardigheid, maar doen we dat ook? We zeggen dat mannenemancipatie bijdraagt aan vrouwen- en lhbtqia+-emancipatie, maar is dat wel zo? We zeggen dat we opvattingen over mannelijkheid helpen transformeren maar gebeurt dat wel echt? Dit zijn het soort vragen waarover het gaat bij ‘accountability’, dat in de wereldwijde MenEngage Alliantie steeds meer aandacht krijgt.

Accountability is een woord dat zich maar moeilijk laat vertalen, en waarvan de vele mogelijke betekenissen ook mooi de veelzijdigheid laten zien. Accountability is aansprakelijkheid, aanspreekbaarheid, verantwoordelijkheid, toerekenbaarheid, ter-verantwoording-roepbaarheid. Het gaat over je rekenschap geven, verantwoording afleggen, walking the talk, practicing what you preach. Oftewel: doe je eigenlijk wel echt wat je zegt belangrijk te vinden?

Bijvoorbeeld: Klopt het wel als mannenemancipatie gefinancierd wordt vanuit budgetten die bedoeld zijn voor emancipatie van meisjes, vrouwen en lhbtqia* personen? Is mannenemancipatie straks de nieuwste hype die aandacht voor meisjes en vrouwen verdrukt? Moeten we mannen en jongens wel zo centraal stellen waar het eigenlijk over het versterken van de positie van meisjes en vrouwen zou moeten gaan?

En hoe zit het met andere ongelijkheden? Hebben we wel genoeg aandacht voor de ongelijkheden tussen mannen onderling, bijvoorbeeld door racisme en homofobie? Doen we niet mee aan het stigmatiseren van kwetsbare bevolkingsgroepen als die als belangrijkste doelgroepen gezien worden?

Het is belangrijk dat we verantwoordelijkheid nemen voor wat we doen en dat we daarop aanspreekbaar zijn en ter verantwoording geroepen kunnen worden. Dat we ons bewust zijn van onze feilbaarheid, van het feit dat we blinde vlekken hebben die ons soms het scherpe zicht ontnemen op onbedoelde negatieve effecten van ons werk. Dat we graag willen leren, groeien, ontwikkelen.

Uit onderzoek blijkt dat initiatieven voor mannenemancipatie lang niet altijd succesvol zijn in het bijdragen aan de emancipatie van meisjes en vrouwen of in het bevragen en transformeren van ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid. Zeker wanneer de kwetsbaarheid van mannen centraal staat is er een risico dat de aandacht voor de verantwoordelijkheden van mannen naar de achtergrond verdwijnt.

We vragen mannen wat voor man of mens ze willen zijn, we vragen iedereen wat voor man of mens ze willen zien in de wereld, en we moeten dus ook onszelf afvragen wat voor organisatie we willen zijn.

Accountability is, volgens MenEngage, “de verplichting (commitment) en het juist handelen (appropriate conduct) van individuen en organisaties in het mannenemancipatieveld tegenover vrouwenrechtenorganisaties en andere bewegingen voor sociale rechtvaardigheid.” Oftewel, dat we ervoor zorgen dat ons werk met mannen en aan mannelijkheid echt bijdraagt aan sociale rechtvaardigheid.

Voor accountable werken met mannen…

• moeten we ervoor zorgen dat gendergelijkheid en sociale rechtvaardigheid het uitgangspunt is van alles wat we doen, en dat we altijd bijdragen aan de emancipatie van vrouwen en andere gemarginaliseerde groepen;
• moeten we ons bewust zijn van onze macht en privileges als mannen en mannenemancipatieorganisatie en openstaan voor kritiek;
• moeten we actie ondernemen om individuele en geïnstitutionaliseerde praktijken aan te pakken die tegen onze principes ingaan, eventuele gedane schade erkennen en, waar mogelijk, compenseren;
• moeten we leiderschap van vrouwen en andere gemarginaliseerde genders respecteren en aanmoedigen;
• moeten we zorgen voor goede overleg- en partnerstructuren met vrouwenrechtenorganisaties en organisaties die andere gemarginaliseerde groepen representeren;
• moeten we erkennen welke risico’s er zijn aan ons werk (zie hieronder), duidelijk zijn over onze principes, laten zien waar we voor staan en waar we nog werk te doen hebben, en openstaan voor en reageren op constructieve feedback. Daarvoor is deze pagina.

Accountability gaat zowel over organisatie- als persoonlijk niveau, en over enerzijds preventie van en anderzijds reageren op wangedrag.

Ons werk aan mannelijkheid staat op de schouders van feministische en vrouwen(rechten)organisaties en de vrouwenbeweging. Het moet daar dus ook altijd ten dienste van staan. Niet voor niets definiëren we mannenemancipatie als, ten eerste, de bijdrage van mannen aan de emancipatie van vrouwen, andere gemarginaliseerde genders en (andere) lhbtqia personen, en pas ten tweede als de bevrijding van mannen uit traditionele mannelijkheden.

Sinds de opkomst van mannen- en mannenemancipatiebewegingen hebben feministen hun zorgen uitgesproken over die bewegingen en hun intenties en effecten. Dat blijkt helaas niet ten onrechte. Een aantal voorbeelden van wat er mis kan gaan.

• Zelf gedrag vertonen dat we veroordelen. De afgelopen jaren zijn verhalen naar buiten gekomen over grensoverschrijdend gedrag, machtsmisbruik, seksisme, homofobie, etcetera, door hooggeplaatste mannen binnen meerdere MenEngage-organisaties, UN Women en andere ideële organisaties zoals Oxfam, en Amnesty.
• Teveel ruimte innemen. Denk: een gesprek over gendergelijkheid met een panel met alleen maar mannen.
• Een beroep doen op traditionele mannelijkheden en stereotypes om mannen aan te spreken en bij ons werk te betrekken. Zoals “echte mannen slaan hun vrouw niet.” Daarmee worden problematische genderstereotypen uitgebuit en verstevigd in plaats van bevraagd en getransformeerd.
• Opportunistische motieven: mannen die zich profileren als feminist worden al snel toegejuicht.
• Wanneer werk met mannen subsidie ontvangt gaat dat vaak ten koste van financiering van andere initiatieven, bijvoorbeeld voor vrouwen- of lhbtqia+-emancipatie.
• Te weinig ruggespraak met vrouwen- en andere sociale rechtvaardigheidsorganisaties leidt tot verwaarlozing van hun belangen.
• Een te grote nadruk op het slachtofferschap van mannen van beperkende gendernormen leidt ertoe dat hun privileges uit het zicht verdwijnen.
• Als organisaties groter worden is het vaak moeilijk om feministische kernwaardes te blijven uitdragen.

• Emancipator is een feministische organisatie. We zetten ons in voor sociale rechtvaardigheid, voor een duurzame wereld waarin iedereen zich in veiligheid, vrijheid en gelijkwaardigheid kan ontplooien en ontwikkelen. Daarvoor moeten gender- en machtsstructuren zoals die nu bestaan radicaal anders.
• Omdat we inzien dat veel problemen in de wereld worden veroorzaakt door mannen en mannelijkheid en mannen te weinig als gegenderde wezens worden benaderd, richten we ons op het betrekken van mannen en mannelijkheid bij emancipatie en feministische vraagstukken. Dat gaat dus enerzijds over het betrekken van mannen bij feministische issues, anderzijds over feministische organisaties en bewegingen doen inzien dat het implementeren van mannenemancipatie in hun werk essentieel is om genderrechtvaardigheid te bereiken.
• We zien in dat ongelijkheden en privileges verder gaan dan gender. Daarom hebben we in ons werk expliciet aandacht voor de manieren waarop racisme, heteroseksisme, validisme en sanisme, leeftijdsdiscriminatie, klassisme en andere ongelijkheden zorgen voor onderdrukking en marginalisering van groepen mensen, en realiseren we ons dat die assen van privileges en marginalisering elkaar kruisen.

• We streven naar een meer diverse, representatieve samenstelling van het team die aansluit bij de doelgroepen, gemeenschappen en netwerken waar we ons op richten.
• We streven ernaar een publiek aan te spreken en aan ons te binden dat nog diverser is op het gebied van gender, seksualiteit, kleur, klasse, leeftijd, opleiding, woonplaats, culturele achtergrond, etc. We streven ernaar dat mannenemancipatie over alle jongens en mannen gaat en zich niet alleen richt op reeds gemarginaliseerde groepen als niet-witte jongens of mannen met een lagere sociaal economische status, praktische opleiding en/of niet-westerse achtergrond, maar ook jongens en mannen in bevoorrechte maatschappelijke – witte, hetero, theoretisch opgeleide, relatief welvarende posities aanspreekt op hun noodzaak te emanciperen.
• We streven ernaar dat tijd en ruimte en aandacht in onze workshops, sessies en andere bijeenkomsten eerlijk gedeeld worden tussen de verschillende aanwezigen.
• We streven ernaar om helder te communiceren zodat wat we uitdragen klopt met wat we bedoelen en ook zo begrepen kan worden. Een uitdaging is bijvoorbeeld dat we het vaak over “mannen en vrouwen” hebben, wat klinkt alsof we een heel binair idee over gender aanhangen. Tegelijk zijn formuleringen als “mensen die zijn gesocialiseerd als man” of “het sociale construct mannelijkheid” weliswaar correcter maar niet handig en ook niet voor iedereen vanzelfsprekend. We streven ernaar de tweedeling tussen mannen en mannelijkheid enerzijds en vrouwen en vrouwelijkheid anderzijds te doorbreken, maar ontkomen er tegelijkertijd niet aan om die tweedeling als startpunt te nemen voor ons werk.
• Tegelijk streven we ernaar dat onze teksten aansluiting vinden bij de heel verschillende doelgroepen waar we mee te maken hebben. Dat is nu niet altijd zo, deels door een gebrek aan professionaliteit en tijd wb. communicatie, deels door een gebrek aan diversiteit en representatie in het team.
• We streven ernaar om in projecten die gericht zijn op de kwetsbaarheden en marginalisering van (groepen) mannen ook aandacht te besteden aan het feit dat mannen ook altijd geprivilegieerd zijn en ook zelf accountable gehouden moeten worden voor hun acties en de verantwoordelijkheid moeten nemen die hoort bij hun positie.
• We streven ernaar onze partners mee te nemen in onze kritische, gendertransformatieve en intersectionele benadering, en zijn ons ervan bewust dat dat ons in een positie kan duwen van “mannen die vrouwen uitleggen hoe ze feminisme moeten doen”.
• We streven ernaar om open te staan voor melding van ongewenste situaties of grensoverschrijdend gedrag, intern of bij samenwerkingspartners, en daarnaar te handelen. Onderstaand formulier is daar een eerste aanzet toe. Feedback is van harte welkom.

• We betrekken jongens en mannen bij emancipatievraagstukken door hen onderdeel van de oplossing te laten zijn en zo bij te dragen aan de emancipatie van vrouwen en andere gemarginaliseerde groepen.
• We spreken mannen aan op hun privilege en verantwoordelijkheid maar stellen tegelijk mannelijkheid en gender centraal als probleem, niet individuele mannen.
  We staan bewust en expliciet voor een gendertransformatieve aanpak.
• We slagen erin een brede, diverse community op te bouwen van heel verschillende mensen en organisaties die zich bij ons thuis voelen.
• We werken samen met een groot aantal organisaties die zich op verschillende manieren inzetten voor het bevorderen en bereiken van gendergelijkheid, en die allerlei verschillende doelgroepen en achterbannen hebben; via hen bereikt onze boodschap ook een breed scala aan doelgroepen. In de Alliantie Mannenemancipatie Amsterdam werken we bijvoorbeeld samen met organisaties die groepen mannen bereiken die we zelf nooit zouden kunnen betrekken bij ons werk.
• We erkennen dat het mannenemancipatie-werk voortkomt uit de vrouwenrechten- en de feministische beweging en staan open voor kritische vrienden vanuit de vrouwenrechtenbeweging en feministische organisaties.
• We zijn zowel individueel als als organisatie zelfkritisch. We zijn ons bewust van onze tekortkomingen